Spis treści
Kalendarz życia i dzieła
Jan Goślicki (właściwie: Jan Maurycy Amstisławski) ur. 2 sierpnia 1937 w Łodzi, zm. 19 września 2006 w Krakowie. Eseista, tłumacz, wykładowca, wydawca, doktor filozofii, slawista.
Rodzice: Abraham Amstisławski (ur. ok. 1910 w Kremieńczugu, obecnie Ukraina, zm. 1987 w Krakowie) i Halina Wajs (Weis/Weiss) (ur. w 1909 w Łodzi), z wykształcenia pianistka; pobrali się 18 czerwca 1936 roku w Łodzi. Po II wojnie światowej rodzice zmienili nazwisko na Goślicki. [ustalenia dotyczące przodków J.G. zawdzięczam badaniom dr Anety Stawiszyńskiej i archiwum domowego w pieczy Annemarie Frascoli-Goślickiej]
W latach 1939- ok. 1940 wraz z rodzicami we Lwowie. Następnie przyjazd do Krakowa.
W latach 1941-1945 rodzina ukrywa się w Krakowie i okolicach, a Jan oddany przez rodziców do klasztoru Jezuitów w Krakowie.
W latach 1951-1955 uczęszczał do I Gimnazjum i Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie.
W latach 1955-1960 studiował na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracę magisterską, pisaną pod kierunkiem Prof. Mieczysława Piszczkowskiego, pt. „Twórczość dramatyczna Karola Huberta Rostworowskiego na tle dramatu polskiego epoki dwudziestolecia”, obronił 29 listopada 1960 roku na ocenę bardzo dobrą. Jej promotorami byli: Prof. Mieczysław Piszczkowski i Prof. Kazimierz Wyka.
W latach 1961-1967 pracownik Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk (IBL PAN) w Warszawie. Doktorat, przygotowywany pod kierunkiem Prof. Henryka Markiewicza, miał dotyczyć przełomu modernistycznego w świadomości pozytywistów; prywatnie zajmuje się Brzozowskim i młodym Lucáscem.
W latach 1962-1963 zarobkuje, pisząc pod pseudonimem James T. Joykiller [sic!], widowiska kryminalne do Teatru Telewizji Polskiej, do cyklu „Kobra”.
W roku 1962 (15-19 maja) wziął udział w sesji naukowej poświęconej 50-leciu twórczości Marii Dąbrowskiej, Warszawa-Kalisz; w Pałacu Staszica w Warszawie wygłosił referat pt. „Dramaty Marii Dąbrowskiej”.
W latach 1964-1966 wyjazdy do Moskwy i Petersburga (być może odwiedzał również rodzinę).
W 1966 roku, otrzymawszy urlop z IBL PAN, wyjechał do Zurychu, z zamiarem zebrania materiałów do pracy o Brzozowskim. Studiuje jako wolny słuchacz Uniwersytetu w Zurychu, prowadzi badania w Archiwum Tomasza Manna w Zurychu, a także w archiwach Sammlung Lieb w Bazylei. Interesuje go filozofia rosyjska przełomu XIX i XX wieku, niemiecka i angielska (Carlyle) tego czasu, a także Sorel. Uczęszcza na wykłady Paula de Mana i Pouleta (komparatystyka i literatura francuska) oraz seminarium Petera Branga (doktryna słowianofilów i okcydentalistów rosyjskich).
11 czerwca 1966 wysyła pierwszy list do Jerzego Stempowskiego (18 czerwca 1966 odwiedza Stempowskiego w Bernie, na Nydeggasse 17). Korespondencja będzie trwać do śmierci Stempowskiego w 1969. Zaprzyjaźnia się ze Stempowskim, a także z Dieneke i Henri Tzautami, u których, w Bernie, mieszka Stempowski. Henri Tzaut pomaga Goślickiemu uzyskać azyl. Bywa u Tzautów również po śmierci J.S., a Tzautowie są obecni na ślubie J.G. z Elisabeth Baur.
W 1967 (na początku roku) wrócił do Polski. Tłumaczy „Die Theorie des Romans” György Lukácsa i podejmuje decyzję o wyjeździe do Szwajcarii na dłuższy czas (doktorat o Brzozowskim na Uniwersytecie w Zurychu).
Początek czerwca 1968 powrót do Zurychu. Mieszka w domu przyszłych teściów, właścicieli apteki. Mieszka i pracuje w środowisku niemieckich Szwajcarów, poznaje tamtejszy dialekt, tzw. Schweizerhochdeutsch.
W latach 1968-1971 studiuje na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Zurychu (Universität Zürich, University of Zurich).
14 czerwca 1968 roku wysyła pierwszy list do Czesława Miłosza. Korespondencja będzie trwać do 1999 roku.
W latach 1968-1971 prowadził również kursy literatury na Volkshochschule kantonu zurychskiego oraz był lektorem j. rosyjskiego w szkole dla tłumaczy w Zurychu (prace zarobkowe).
W latach 1968-1969 współpracuje z kwartalnikiem „Tematy”, wydawanym w Nowym Jorku w latach 1961-1969 pod redakcją Pawła Mayewskiego.
Jesień 1970 roku nawiązuje kontakt listowny z Leszkiem Kołakowskim.
Pod koniec roku 1970 decyduje się na emigrację do USA w związku otrzymaniem stypendium na Columbia University na rok akademicki 1971/1972. W związku z sytuacją polityczną w USA na początku 1971 zmienia zdanie.
20 lutego 1971 poślubia (w obrządku protestanckim) w Zurychu Elisabeth Baur (filolog rosyjską). Mieszkają w Zurychu.
10 lipca 1971 obronił pracę doktorską pt. „Der Junge Brzozowski. Das Werk Von Stanisław Brzozowski Bis 1906”. [Młody Brzozowski. Dzieło Stanisława Brzozowskiego do roku 1906]. Na obronie obecni: Prof. Peter Brang (slawistyka), Prof. Paul de Man (literatury porównawcze), Prof. Rudolf Meyer (filozofia). Następnie J.G. skraca pracę doktorską (liczy ok. 600 stron), by mogła być wydrukowana – warunek otrzymania tytułu doktora, co następuje 16 lutego 1981 roku.
30 sierpnia 1971 Elisabeth i Jan Gośliccy wyjeżdżają do Rotterdamu, by 31 sierpnia i 1 września spędzić z Janiną i Czesławem Miłoszami. Następnie Goślicki wyjeżdża do Nowego Jorku.
Od jesieni 1971 w ramach Senior Fellowship na Columbia University Goślicki pracuje nad tematem „Stanisław Brzozowski’s Attitude to Marx and Marxism” w School of International and Public Affairs na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, w Research Institute on Communist Affairs (Instytut badań nad komunizmem), którego dyrektorem był Zbigniew Brzeziński.
22 listopada 1971 odbywa wykład na University of Yale pt.: ”Gombrowicz or How a Miracle becomes a Miraculous”.
Od połowy czerwca 1972 około dwóch tygodni u Miłoszów w Berkeley.
W lipcu 1972 wracają do Szwajcarii.
W 1973 roku otrzymał w Szwajcarii państwowe stypendium na projekt pt. „Czesław Miłosz” realizowany w latach 1972/1973 oraz 1973/1974.
Jesienią 1973 roku przychodzi na świat jedyne dziecko Jana i Elisabeth, Ksenia.
2 października 1973 na University of Berkeley wykład pt.”Dostoyevsky and Modernity”.
2-15 marca 1981 na University of Berkeley wykład o Miłoszu.
W 12 grudnia 1981 roku w Warszawie wziął udział w Kongresie Kultury Polskiej.
W 1982 zostaje dyrektorem działu reklamy w firmie szwajcarskiej Mövempick.
W 1990 (27 – 29 października) roku wziął udział w zjednoczeniowym Kongresie PPS.
Na początku lat 90. XX wieku przeniósł się z Zurychu wraz z drugą żoną Annemarie Frascoli – Goślicką do Krakowa.
Włączył się w spektakle Piwnicy pod Baranami (występował jako Poeta), w prace redakcyjne „Dekady Literackiej”, tłumaczył poezję światową i eseistykę (zob. Bibliografia prac).
W marcu 1999 roku założył Wydawnictwo Krakowskie, we współpracy z Katarzyną Szoch-Jędrys i Jerzym Jędrysem, właścicielami wydawnictwa prawniczego „Zakamycze”. Goślicki był pomysłodawcą i redaktorem naczelnym („mózgiem”) przedsięwzięcia. Pierwsza wydana w WK książka to „Przyszłego roku w Jeruzalem” André Kaminskiego, w tłumaczeniu Goślickiego (24 czerwca 1999 promocja w Pro Helvetii).
19 września 2006 zmarł w domu w Krakowie, spoczywa na Nowym Cmentarzu Żydowskim na ul. Miodowej w Krakowie.
Bibliografia prac (chronologicznie)
Jeśli nie wskazano inaczej, pod nazwiskiem Jan Goślicki
Manieryści i terroryści, „Życie Literackieˮ 1961 nr 44.
Dramaty Marii Dąbrowskiej, „Dialogˮ 1962 nr 6-7; obszerne fragmenty publikowane w: „Życie Literackieˮ 1962 nr 19 z 13 V 1962.
Załóż się i zgiń (pod pseud. James T. Joykiller), Teatr „Kobra” (Katowice), reż. M. Górkiewicz, oprac. Muz. T. Kański; występują: aktorzy teatrów śląskich. Emisja Telewizja Polska, 22 listopada 1962, czwartek godz. 20.35.
Sprawa Normana Linga (pod pseud. James T. Joykiller), Teatr „Kobra” (Katowice), reż. M. Górkiewicz, scenogr. W. Lange, oprac. Muz. J. Mentel. Emisja Telewizja Polska, 14 luty 1963, czwartek godz. 21.30.
Ballada o pięciu pomylonych (pod pseud. James T. Joykiller), Teatr „Kobra” (Katowice); reż. M. Górkiewicz, scenogr. W. Lange; wykonawcy: A. Górska, T. Kalinowski, S. Ławski, M. Daszewski, M. Ziobrowski, J. Chełmicki, A. Kowalczyk, Z. Jankowiak, A. Antkowiak. Emisja, tamże, 6 czerwca 1963, czwartek o godz. 21.00.
Popołudnie z upiorem (pod pseud. James T. Joykiller), Teatr „Kobra” (Katowice); reż. M. Górkiewicz, wykonawcy: R. Kajetanowicz, A. Klimczak, J. Zakrzeński, M. Darecka, M. Walczewski, W. Grabek, H. Chaniewska, J. Grabowski. Emisja, tamże, 8 sierpnia 1963, czwartek o godz. 21.00.
Rostworowski. Portret autora dramatycznego. Z problemów literatury polskiej XX wieku. tom 1. Młoda Polska, pod red. J. Kwiatkowskiego i Z. Żabickiego, Warszawa 1965.
Karol Hubert Rostworowski [w:] Literatura okresu Młodej Polski, tom 2. Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalska.
Brzozowski Stanisław [hasło w:] Słownik filozofów, Warszawa 1966. Zespół Słownika zostaje rozwiązany i do druku nie doszło. Hasło opublikowano w: Filozofia w Polsce. Słownik pisarzy, red. Bronisław Baczko i inni, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971. Pod: Janusz Goślicki.
Der Junge Brzozowski. Das Werk Von Stanisław Brzozowski Bis 1906. Abhandlung zur Erlangung der Doktorwürde der Philosophischen Fakultät der Universität Zürich. Angenommen auf Antrag von Herrn Prof. Dr. P. Brang, Juris Druck – Verlag Zürich, 1980. [Młody Brzozowski. Dzieło Stanisława Brzozowskiego do roku 1906. Skrót pracy doktorskiej, napisanej w j. niemieckim, na Uniwersytecie w Zurychu, Wydział Filozoficzny, przyjętej przez Prof. Dr. Petera Branga; maszynopis powielony].
Bolesław Leśmian; Poezja Antoniego Słonimskiego; Bertolt Brecht [w:] Autorzy naszych lektur. Szkice o pisarzach współczesnych, pod red. W. Maciąga, wydanie IV zmienione, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1987. Pod: Janusz Goślicki
Użytek z Miłosza [o Zniewolonym umyśle, wyd. 1989 KAW, pierwszym wydaniu krajowym], „Echo Krakowa” 1989 nr 190 (29/30 IX/1X).
Wprowadzenie w Glausera, Literatura 1991, nr 10.
Sztuka reklamy, Fundusz Gospodarczy Region Małopolska sp. z o.o., Kraków 1993; drugie wydanie: Kraków 1997.
Po Dürrenmatcie. Współczesna literatura Szwajcarii niemieckiej. „Dekada Literacka” 4 (87) z 1 III 1994. Koncepcja, redakcja, tłumaczenia, przypisy, komentarze i noty: Jan Goślicki, design i wybór ilustracji: Annemarie Frascoli. [numer monograficzny]:
O szwajcarskiej „Dekadzie” z autorem wyboru, Janem Goślickim rozmawia od czasu do czasu przez tego ostatniego dopuszczana do głosu Teresa Walas, „Dekada Literacka” 1994 nr 4.
Przepis: Röschti, czyli kartofle smażone (nazwa próbna); Jass; Wyliczanka, tamże.
Słówko o rozpaczy zorganizowanej, Dekada Literacka 1995 nr 1.
Rozpacz zorganizowana (1), Dekada Literacka 1 (103) z 15. III. 1995
Rozpacz zorganizowana (2) Ludovicus Triumphalis: Flaszen, Ludwik; Kursywą po „Cyrografie”, „Dekada Literacka” 3 (105) z 31.V. 1995
Z „Rozpaczy zorganizowanej na wakacjach”, Dekada Literacka 6 (108) z 31.VIII.1995.
Mowa miana 15.5.96 na raucie z okazji 40-lecia Piwnicy pod Baranami, u Pollera, Dekada Literacka 1996 nr 5 (117), 31. V. 1996.
Cyrograf’97: avec humilité, Dekada Literacka 4 (128) z 30.IV.1997. Poszerzona wersja wygłoszonej w siedzibie Pro Helvetii laudacji w związku z nowym wydaniem Cyrografu i przyjazdu Ludwika Flaszena do Krakowa.
Od tłumacza [w:] Tomas Venclova, Aleksander Wat. Obrazoburca, przełożył, Jan Goślicki, Wydawnictwo Literackie Kraków, 1997.
Diaspora i diasporyzm. „Dekada Literacka” 8/9 (132/133) z 31.X.1997. Koncepcja, redakcja, tłumaczenia, przypisy, komentarze i noty: Jan Goślicki. Grafika: Miriam Cahn. Opracowanie graficzne: Annemarie Frascoli. [numer monograficzny]:
Diaspora i diasporyzm. [wprowadzenie], tamże.
Miriam Cahn, tamże.
Paul Celan, Frankfurt, we wrześniu, [komentarz], tamże.
Paul Celan, Kontrolujesz w locie, [komentarz], tamże.
Jacques Derrida, Jabès a Księga, [komentarz], tamże.
Alfred Döblin, Reise in Polen (1926), fragment, [komentarz], tamże.
Hermann Levin Goldschmidt, Wolność sprzecznościom! [komentarz], tamże.
Felix Philipp Ingold, Pisać znaczy być pisanym…[nota o autorze], tamże.
Franz Kafka, Śpiewaczka Józefina, [komentarz do utworu], tamże
Franz Kafka, Gesprächsblätter (1924), fragmenty, [komentarz do utworu], tamże
Karl Kraus (1874-1936) [komentarz do aforyzmów] ], tamże.
Osip Mandelsztam, O naturalistach i Lamarck [komentarze J.G.], tamże.
George Steiner, Uporczywa metafora, czyli o podejściu do Szoa, [komentarz], tamże.
George Steiner, « Aus Worten, nicht Wörtern », [komentarz], tamże.
Jonathan Swift (1667-1745): Podróże Guliwera (z Podróży do Laputy) [komentarz J.G.], tamże.
Aleksander Wat, Mopsożelazny piecyk, [komentarz], tamże.
[Co dalej? Pierwszeństwo w jednym z projektów przysługuje Nietzschemu..] [zakończenie], tamże.List z Krakowa (1) oraz List z Krakowa (2), „Fraza” 1998 nr 21/22.
Anne Beresford, Zdjęcia z albumu rodzinnego, [komentarz do wierszy], „Dekada Literacka” nr 6/7 (142/143) z 31. VII. 1998.
Buber biblijny [o „Mojżeszu” Martina Bubera], „Literatura na świecie” 1999 nr 5/6.
Abraham Suckewer [komentarz do wierszy i tłumaczeń] „Dekada Literacka”, 7/8 (153/154) z 31.VIII. 1999.
Początek i cel. Z Katarzyną Szoch-Jędrys i Janem Goślickim rozmawia Małgorzata Toczydłowska, „Wydawca” 1999 nr 10.
Pomiędzy Apokalipsą i humorem [o Günterze Grassie w związku z Nagrodą Nobla], Dekada Literacka 11/12 (157/158) z 31.XII.1999.
Jerzy Giedroyc-Jan Goślicki, Listy 1969-1997, opracował, wstępem i przypisami opatrzył Paweł Bem, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2021.
Tłumaczenia (chronologicznie)
György Lukács, Teoria powieści. Esej historyczno-filozoficzny o wielkich formach epiki. Przełożył [z niem.] Jan Goślicki, posłowie: Alina Brodzka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968.
Hans Jonas, Żydowskie i chrześcijańskie pierwiastki w tradycji filozoficznej Zachodu, przełożył Jan Amstisławski, „Tematy” rok VII zima 1968, nr 28.
Daniel Bell, Refleksje o poczuciu tożsamości, przełożył Jan Amstisławski, tamże.
Eugene B. Borowitz, Teologia kryzysu i gmina żydowska, przełożył Jan Amstisławski, tamże.
Na spotkanie roku 2000. Adresat: członkowie Komisji dla Roku Dwutysięcznego. Nadawca: Daniel Bell, przewodniczący, przełożył Jan Amstisławski, „Tematy” rok VIII wiosna-lato 1969 nr 29-30.
Paul de Man, Historia literatury i nowoczesność w literaturze, przełożył [z niem.] Jan Goślicki, „Teksty” 1973, nr 5.
Friedrich Glauser, Matto u władzy, przekład [z niem.], wstęp, posłowie i przypisy Jana Goślickiego, KAW Kraków 1992.
Peter Bichsel, O tym, czego się naprawdę nauczyłem, ucząc się języków obcych. [z niem.], Po Dürrenmatcie. Współczesna literatura Szwajcarii niemieckiej. „Dekada Literacka” 4 (87) z 1 III 1994.
Rachel Hutmacher, Strażnik imion. [z niem.], tamże.
André Kaminski, Ludożercy i ja, [z niem.], tamże.
Isolde Schaad, Wypracowanie szkolne: Babilon 91, przekład i przypisy oraz nota Jan Goślicki, tamże.
Claudia Storz, Lalka, [z niem.], tamże.
Friedrich Glauser, Wachmistrz Studer, przekład [z niem.], posłowie i przypisy Jana Goślickiego, opracowanie graficzne: Annemarie Frascoli – Goślicka, Antykwa Kraków 1994
Michael Crichton (pseud. Jeffrey Hudson), Wyższa konieczność, przekład [z ang.] Jan Goślicki, Warszawa „Prima”, 1994
Przekłady [z niem.] wierszy Paula Celana [w:] Jan Goślicki, Rozpacz zorganizowana, „Dekada Literacka” 1(103) z 15.III. 1995
André Kaminski, Kibic, przełożył Jan Goślicki, Wydawnictwo ATEXT, Gdańsk 1995
Vilém Flusser, Pilpul (1); Pilpul (2), przekład z niemieckiego, przypisy i nota J.G., Diaspora i diasporyzm. „Dekada Literacka” 8/9 (132/133) z 31.X.1997.
Paul Celan, Fuga śmierci, tamże.
Paul Celan, Frankfurt, we wrześniu, tamże.
Paul Celan, Czas barek holowniczych, tamże.
Paul Celan, Język pachołków na jezdni, pieśń pachołków na jezdni, tamże.
Paul Celan, Kontrolujesz w locie, tamże.
Alfred Döblin, Reise in Polen (1926), fragment, [z niem.] tamże
Franz Kafka, Śpiewaczka Józefina, [z niem.] tamże
Franz Kafka, Gesprächsblätter (1924), fragmenty, [z niem.] tamże
Karl Kraus (1874-1936) [aforyzmy] [z niem], tamże.
Osip Mandelsztam, O naturalistach [fragment] [z ros.], tamże.
Osip Mandelsztam, Lamarck [z ros.], tamże.
Jonathan Swift (1667-1745): Podróże Guliwera (z Podróży do Laputy) [z ang.], tamże.
Tomas Venclova, Aleksander Wat. Obrazoburca, przełożył Jan Goślicki, Wydawnictwo Literackie Kraków, 1997.
Anne Beresford, Zdjęcia z albumu rodzinnego: 1. [Tej zimy lały deszcze]; 2. [Lato. Daleko za nimi South London]; 3. [Z powrotem na Walworth Road]; 4. Pradziadek, podczas podróży przez Brentford, przeżywa katastrofę kolejową; 5. Smutny koniec; 6. [Małżeństwo wisi w powietrzu.];7. [Podniecająca chwila]; 8. [Pojawiają się nowe twarze], [z ang.], „Dekada literacka”, 6/7 (142/143) z 31.VII.1998.
Anne Beresford, Pielgrzymka, [z ang.] tamże.
Abraham Suckewer: 1981 [Ta ręka należy do mnie. Czyjaś odrąbana ręka.]; 1974; Spalony czas; 1981 [Ze wszystkich słów o jedno tylko jestem zazdrosny]; Trzecia cisza; [z jidysz] „Dekada Literacka”, 7/8 (153/154) z 31.VIII. 1999
André Kaminski, Przyszłego roku w Jeruzalem, tłumaczenie Jan Goślicki, Wydawnictwo Krakowskie, seria: Utracone światy, Kraków 1999
James Hillis Miller, Krawędź: współczesne badania literackie na rozstajach [w:] Dekonstrukcja w badaniach literackich, pod red. Ryszarda Nycza, słowo/obraz/terytoria Gdańsk 2000
Geoffrey Hartman, Freud versus interpretator [w:] Dekonstrukcja w badaniach literackich, dz. cyt.
Przekłady [z jidysz] wierszy Abrahama Suckewera [w:] Daniel Kac, Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Suckewerze. Przedmowa Czesław Miłosz, Pogranicze, Sejny 2003.
Dziękuję Henrykowi Citko za pomoc w poszukiwaniach archiwalnych. Opracowała i zebrała: Agnieszka Kosińska.
