Co trzeba wiedzieć o Czesławie Miłoszu?

• Biografia w skrócie
• Rodowód
• O twórczości: poezja czyli rytm
• Świadek XX wieku. Myśliciel
• Miłosz i Mickiewicz
• Najważniejsze dzieła Czesława Miłosza wraz z datami, miejscem i wydawcą ich pierwszych wydań
• Najważniejsze daty w życiu Czesława Miłosza
• Zdjęcia

Biografia w skrócie

Czesław Miłosz (urodzony 30 czerwca 1911 w Szetejniach, obecnie na terenie Republiki Litewskiej – zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie) poeta, eseista, prozaik, tłumacz, wykładowca, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980).

Jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych w świecie poetów polskich. W opinii międzynarodowej krytyki, jak i współczesnych mu pisarzy (np. noblistów: Josifa Brodskiego i Seamusa Heaneya), różnorodna twórczość Miłosza to jedno z najbardziej znaczących i fascynujących zjawisk literatury XX i XXI wieku. Był jednym z najbardziej płodnych pisarzy swego wieku. Tworzył nieprzerwanie od wczesnej młodości do końca życia, przez ponad siedemdziesiąt lat. Uprawiał każdy gatunek literacki (i każdy przekraczał), a także publicystykę, krytykę literacką oraz historię literatury. Jest jednym z najczęściej tłumaczonych, na wszystkie języki, autorów polskich. Sam również przekładał, głównie z języków angielskiego i francuskiego. Jako tłumacz mierzył się z całą tradycją literacką od Szekspira, Eliota, japońskich poetów haiku, po Biblię, tłumaczoną z języków oryginału (greckiego i hebrajskiego). Mieszkał, tworzył i publikował w Wilnie, Warszawie, Krakowie, we Francji i Ameryce. Pisał, poza kilkoma wyjątkami, wyłącznie po polsku, choć blisko czterdzieści lat spędził poza krajem swojego języka. Światowy rozgłos przyniosła mu powieść „Zdobycie władzy” (1953), o instalowaniu komunizmu w Polsce oraz esej „Zniewolony umysł” (1953), książka zaliczana dzisiaj do klasycznych dzieł o systemach totalitarnych i politycznych utopiach.

Rodowód

Przyszedł na świat na początku XX wieku na wschodnich ziemiach dawnej Rzeczpospolitej, które głęboko przeorała Historia, co widać chociażby w najprostszych faktach rubryki personalnej, takich jak obywatelstwo i narodowość.

Czesław, pierworodny syn Aleksandra Miłosza, herbu Lubicz, i Weroniki z Kunatów, herbu Topór, rodzi się jako poddany cara rosyjskiego, w Szetejniach, nad rzeką Niewiażą, w powiecie kiejdańskim, na Żmudzi, obywatel litewski, narodowości polskiej. Ochrzczony zostaje w pobliskim osiemnastowiecznym, drewnianym kościółku w Świętobrości, zachowanym do dziś wraz z okolicznymi kilkusetletnimi dębami. Na biurku w swoim kalifornijskim domu będzie trzymał jak talizman zdjęcie pagórka w Świętobrości, gdzie pod dębami leżą jego dziadek Zygmunt Kunat, pradziadek Szymon Syruć i jego żona, Eufrozyna.

Pochodził ze szlachty polskiej od XVI wieku osiadłej w samym sercu Litwy i mówiącej po polsku. Jego przodkowie walczyli pod Kircholmem w 1605 roku, brali w udział w powstaniu styczniowym (1863).

W jego rodzinie nie używano pojęcia „kresy” w odniesieniu do miejsca pochodzenia jego przodków i własnego. „Kresy” to pojęcie w słowniku Miłosza odnoszące się raczej do dawnej Ukrainy, natomiast on mieszkał na ziemiach, gdzie żywa była pamięć i tradycje wielonarodowej i wielowyznaniowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, obejmującej tereny obecnych państw: Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Wyrastał wśród wielu języków (litewski, rosyjski, jidysz, białoruski), religii i obyczajów, co szczególnie uwrażliwiło go na wszelkie problemy narodowościowe, konflikty rasowe i religijne, które miały stać się przekleństwem XX wieku i o których będzie niejednokrotnie pisał.

W Miłoszowej rodzinnej geografii głównymi miastami były Wilno, Ryga i Dorpat (obecnie Tartu) oraz odległy, królewski Kraków. Na Politechnice Ryskiej studiował ojciec, w Krakowie matka przebywała na pensji, a na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie pobierał nauki Czesław.

Dane było Miłoszowi szczęśliwe dzieciństwo, we dworze dziadków ze strony matki Zygmunta Kunata i Józefy z Syruciów Kunatowej, wśród bliskich i przyjaznej natury, upływające w rytmie krzątaniny szlacheckiego gospodarstwa i tradycyjnie obchodzonych świąt, co smakowicie opisze w powieści „Dolina Issy”. To dzieciństwo zda się iddylicznym wstępem do dramatycznych zwrotów akcji w późniejszym życiu przyszłego noblisty. Dzięki niemu uratuje w pamięci miejsca, które jakże szybko obróci w niwecz Historia.

Kiedy po 52 latach odwiedził Litwę i Szetejnie, miejsce urodzenia, to co zobaczył, zapisał m.in. w wierszu „Dwór” z cyklu „Litwa, po pięćdziesięciu dwóch latach” z tomu „Na brzegu rzeki” (1994):

Nie ma domu, jest park, choć stare drzewa wycięto

I gąszcz porasta ślady dawnych ścieżek.

Rozebrano świren, biały, zamczysty,

Ze sklepami czyli piwnicami, w których stały półki na jabłka zimowe.

Takie jak dawniej koleiny drogi w dół:

Pamiętałem, gdzie skręcić, ale nie poznałem rzeki;

Jej kolor jak rdzawej samochodowej oliwy,

Ani szuwarów, ani lilii wodnych.

Przeminęła lipowa aleja, niegdyś droga pszczołom,

I sady, kraina os i szerszeni opitych słodyczą,

Zmurszały i zapadły się w oset i pokrzywy.

Komuś, kto nie doświadczył wielokulturowej różnorodności i historycznego galimatiasu ówczesnych ziem Wschodniej Europy trudno przekazać to doświadczenie. Pytaniami kim jest i czy poetą polskim, czy litewskim, i skąd pochodzi będzie Miłosz wyrywany do tablicy przez całe swoje długie życie. Z tego właśnie nadmiaru komplikacji napisze, wydaną w 1959 roku „Rodzinną Europę”. Przetłumaczona na kilkanaście języków, wielokrotnie do dziś wznawiana, szybko stanie się jedną z najlepszych autobiograficznych książek o Wschodniej Europie. Jeśli dzisiaj próbujemy opisać, co znaczy być Wschodnim Europejczykiem czy próbujemy definiować, na czym ma polegać Unia Europejska – pamiętajmy, że Miłosz zrobił to pół wieku wcześniej w „Rodzinnej Europie” na przykładzie losów swojej rodziny, własnych i kręgu przyjaciół.

Był więc Miłosz synem świata dworów, dworków i szlacheckich zaścianków; świata opisanego przez Mickiewicza, Rodziewiczównę, w której powieściach się zaczytywał jako mały chłopiec, czy Sienkiewicza. Należał do świata, w którym silne było przywiązanie do Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz kultywowany, według określenia Miłosza – „patriotyzm domu” – przywiązanie do rodzinnej okolicy, co tak pięknie i ponadczasowo, raz na zawsze wyraził Mickiewicz w inwokacji do „Pana Tadeusza” („Litwo! Ojczyzno moja!”). W tym duchu i w tym tonie wypowie Miłosz swe przywiązanie do krainy przodków wygłaszając 8 grudnia 1980 roku w Sztokholmie wykład noblowski: „Dobrze jest urodzić się w małym kraju, gdzie przyroda jest ludzka, na miarę człowieka, gdzie w ciągu stuleci współżyły ze sobą różne języki i różne religie. Mam na myśli Litwę, ziemię mitów i poezji. I chociaż moja rodzina już od XVI wieku posługiwała się językiem polskim, tak jak wiele rodzin w Finlandii szwedzkim, a w Irlandii angielskim, wskutek czego jestem polskim, nie litewskim poetą, krajobrazy i być może duchy Litwy nigdy mnie nie opuściły. Dobrze jest słyszeć od dziecka słowa łacińskiej liturgii, tłumaczyć w szkole Owidiusza, uczyć się katolickiej dogmatyki i apologetyki. Jest błogosławieństwem jeśli ktoś otrzymał od losu takie miasto studiów szkolnych i uniwersyteckich, jakim było Wilno, miasto dziwaczne, barokowej i włoskiej architektury przeniesionej w północne lasy i historii utrwalonej w każdym kamieniu, miasto czterdziestu katolickich kościołów, ale i licznych synagog; w owych czasach Żydzi nazywali je Jerozolimą północy. Dopiero też wykładając w Ameryce zrozumiałem, jak wiele przeniknęło we mnie z grubych murów naszego starego uniwersytetu, z zapamiętanych formuł prawa rzymskiego, z historii i literatury dawnej Polski, które dziwią młodych Amerykanów swoimi szczególnymi cechami: pobłażliwą anarchią, rozbrajającym zaciekłe spory humorem, zmysłem organicznej wspólnoty, nieufnością wobec wszelkiej władzy scentralizowanej”. [cytat: Wykład noblowski [w:] Czesław Miłosz: Zaczynając od moich ulic. Kraków: Wydawnictwo Znak 2006, s. 482].

O twórczości: poezja czyli rytm

Długo nie mógł nauczyć się trudnej sztuki stawiania liter. Nie wierzył, że kiedykolwiek to pojmie. Uciekał matce –nauczycielce, prowadzącej wiejską szkółkę, która uczyła go pisania, czytania i rachunków – do ogrodu, sadu, lasu, nad rzekę. Dolina Niewiaży uchodziła za serce Litwy i za najpiękniejsze jej okolice. „Jego [krajobrazu] zasadniczą cechą latem była ciemna zieleń parków na zboczach, które nieraz dość stromo schodziły ku rzece: co kilka kilometrów białe dwory i przy każdym z nich taki park, głównie starych lip, jesionów, jodeł. Niekiedy dwa dwory i ich parki były położone naprzeciwko siebie, po obu stronach Niewiaży; tak z parku w Szetejniach, gdzie się urodziłem, patrzyło się na Kałnoberże po drugiej stronie, przed pierwszą wojną własność ministra Stołypina ( i nie dziwię się, że upodobał sobie tak ładną prowincję Imperium)” – napisze w „Ziemi Ulro” [Wydawnictwo Znak 2000 s. 96].

„Gdziekolwiek wędrowałem, po jakich kontynentach, zawsze twarzą byłem zwrócony do Rzeki”. Wspomniana w wierszu „Szetejnie” Rzeka – przez duże R – sławiona pod wieloma imionami w innych wierszach, to zawsze jego rodzinna Niewiaża, która będzie mu kompasem przez całe wędrowne życie i da początek wszystkim rzekom w jego wierszach i powieści „Dolina Issy”. Okolice Niewiaży obfitowały również w ptactwo, a ptaki interesowały Czesława szczególnie. Jako mały chłopiec nauczył się nazw łacińskich wszystkich ptaków występujących w jego okolicach, trzymał w domu w klatce największą sowę Bubo maximus; zabierany przez ojca na polowania, nie okazał się dobrym myśliwym – zdaje się, że bardziej zajmowały go łowy bezkrwawe: wielogodzinne podglądanie zwierząt, ptaków.

To przyrodzie zawdzięcza pierwsze wtajemniczenia w poezję, to na niej ćwiczył chciwość oczu, pożądliwość barw i kształtów. To dzięki niej chciał być najpierw przyrodnikiem, a został poetą. Ale nawet mając dziewiętnaście lat i publikując na łamach akademickiego pisma po raz pierwszy w życiu dwa wiersze, nie myślał i nie planował jeszcze, że odda się literaturze. Z całą pewnością to, że został poetą zawdzięcza również religijnym inspiracjom: rósł przecież w otoczeniu katolickim, a jego wychowanie tak domowe jak szkolne było na wskroś religijne.

Był poetą natchnienia, to znaczy tworzył pod wpływem wewnętrznego głosu (dajmoniona), który nakazywał mu zapisywać słowa czy wręcz dyktował utwór. Oczywiście obecność głosu nie wyklucza pracy nad formą. Wiele tygodni, miesięcy upływało zanim Miłosz decydował się na opublikowanie wiersza: pracował nad nim, tworzył kolejne wersje, zmieniał całe wersy albo tylko jedno słowo. Rękopisy poety bywają bardzo czyste, innym razem pokryte hieroglifami skreśleń, rysunków, bazgrołów. Pisał piórem na czystej bezliniowej kartce lub w bezliniowym zeszycie, potem przepisywał na maszynie do pisania, z czasem maszynę zastąpił komputer.

Świadek XX wieku. Myśliciel

Przeżył wiele i widział wiele. Wszystkiego tego, co kojarzymy z XX wiekiem Miłosz doświadczył, był w jądrze ciemności: Rosja i Syberia początku XX wieku, rok rewolucji październikowej w Rżewie nad Wołgą, manewry I wojny światowej widziane z przyfrontowych podróży wraz z matką za ojcem; bogate w wydarzenia lata międzywojnia w Wilnie i Warszawie, II wojna światowa w Warszawie; lata 1946–1950, lata kiedy świat zmieniał skórę, spędzone w Ameryce, obserwowane z prominentnego stanowiska urzędnika ambasady komunistycznego państwa, obracającego się w najwyższych kręgach polityczno-kulturalnych ówczesnego świata; lata 1951–1960 we Francji komunizujących elit, jako persona non grata, w biedzie; następnie ponad 30 lat w Berkeley, w Ameryce w laboratorium światowego postępu oraz mateczniku rewolucji kulturalnej, doznawanej z pozycji nikomu nieznanego poety i profesora literatur i języków słowiańskich. Podczas pierwszej od wybrania w 1951 roku emigracji podróży do kraju (w 1981) widział Polskę zrywu solidarnościowego, by później patrzyć zrezygnowany na jego koniec. Od około połowy lat 90. tych osiadł w Krakowie. W tym mieście, które najbardziej z polskich miast przypominało mu Wilno, gdzie nauki pobierała jego przedwcześnie zmarła matka, gdzie osiadł po wojennej tułaczce i gdzie spoczywa jego ojciec, który choć doczekał sławy syna nie znał żadnej jego książki, i – on zakończył swój ziemski bieg.

Człowiekowi z takim bagażem historycznych doświadczeń jak Miłosz trudno było uwierzyć, że jeszcze za jego życia nastąpi tyle przełomowych wydarzeń: np. rozpad Związku Radzieckiego i powstanie niepodległych państw: Polski, Litwy, Ukrainy i Białorusi. Ale również w wojny religijne na Bałkanach i rozpad Jugosławii.

Z drugiej strony doświadczył również szalonego przyśpieszenia cywilizacyjnego, rewolucji technologicznej. Jeśli uświadomimy sobie, że uczył się pisać przy lampie naftowej, a podróżował bryczką po pylnych drogach i z rzadka widywał samochód, a następnie posługiwał się komputerem i Internetem, zobaczymy drogę jaką świat pokonał na jego oczach. Miłosz uważnie się przyglądał XX wiekowi i formułował pytania: czym różni się współczesny świat i człowiek od tego z przełomu wieków?

I choć wierzył w niezwyciężony ludzki rozum, pomimo istnienia obszarów ludzkiego szaleństwa, uważał, że tym, co XX wiek nadwyrężył jest wiara w Boga, w potrzebę sfery świętej. Współczesny człowiek ośmieszył religię, podważył wszelką hierarchię, zatracił miarę, osłabił potrzebę autorytetu, tym samym podciął gałąź, na której sam siedzi. Miłosz pisał o erozji uczuć religijnych. O zniknięciu sacrum z naszego życia, o zacieraniu rytuałów. Jednym z ostatnich jego utworów był „Traktat teologiczny”.

Miłosz i Mickiewicz

Chciał być zapamiętany jako poeta i poezji poświęcił całą swoją energię twórczą, choć uprawiał również esej, prozę, tłumaczył poezję polską na język angielski, napisał (po angielsku) podręcznik do nauczania historii literatury polskiej, a także biografię Anny Świrszczyńskiej i Stanisława Brzozowskiego. Opatrywał wstępami książki swoich kolegów pisarzy, robił antologie wierszy polskich i światowych, nagrał spowiedź życia Aleksandra Wata i doprowadził do jej wydania (znana jako „Mój wiek”). Tłumaczył i propagował swoich mistrzów duchowych Simone Weil i Oskara Miłosza.

„Moim prawdziwym domem jest Wilno poezji romantycznej” wyjawi wreszcie w książce „Szukanie ojczyzny” (1992). I czyż nie staje się to dla nas nagle jasne kiedy słuchamy, jak poeta czyta swoje wiersze, prosto i mocno? Czy tak trafiał do słuchaczy podczas swoich słynnych improwizacji i wieczorów autorskich mistrz Adam? Nie bez powodu pojawia się tu osoba Adama Mickiewicza. Koleje losu poety z Nowogródka, autora „Pana Tadeusza” i poety z Szetejń, autora poematu o Litwie „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada” były zaskakująco podobne. Wspólne pochodzenie (Litwa), wspólna kraina przodków, wspólna pamięć szlacheckiego życia. Obaj w wieku dziecięcym ciężko zachorowali, byli u progu śmierci, przez swoje matki ofiarowani Matce Boskiej Ostrobramskiej (w Wilnie) cudem powróceni do życia. Burzliwa młodość przeżyta w tym samym Wilnie oraz wczesna sława poetów pokolenia. Obaj byli poetami natchnienia oraz jednocześnie genialnymi rzemieślnikami w materii poetyckiej. Czesław podczas swych lat gimnazjalnych i studenckich dosłownie chodził szlakiem Adama i jego przyjaciół filomatów i filaretów. Jakiś czas mieszkał nawet w mieszkaniu Adama w Zaułku Literackim, gdzie powstawała „Grażyna”, odbywał wycieczki do pobliskich Jaszun, śladami filomatów. Obaj połowę swego życia spędzili z dala od kraju swego języka: Adam we Francji, Czesław we Francji i Ameryce. Obaj, choć żyli na emigracji, pisali prawie wyłącznie w języku polskim. I obaj, choć żyli w wirze doniosłych zdarzeń bieżących, „przenosili swoją duszę utęsknioną” do zdarzeń przeszłych małego kraju pod bokiem wielkiego imperium i nakazywali sobie pamięć o tych, których już nie ma. Obaj zdecydowali się nauczać: Mickiewicz w języku francuskim w College de France, Czesław w języku angielskim w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Obaj za życia stali się poetami kultowymi, niemal legendami. W jednym ich los nie zrównał: poeta z Nowogródka zmarł na obczyźnie, w Konstantynopolu w Turcji. I choć poecie z Szetejń dane było umrzeć w Polsce, w Krakowie, w kraju wiernej mu mowy, jakże inaczej żegnali go rodacy…

Najważniejsze dzieła Czesława Miłosza wraz z datami, miejscem i wydawcą ich pierwszych wydań

1933 Poemat o czasie zastygłym. Wilno: Koło Polonistów Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego.

1936 Trzy zimy. Warszawa–Wilno: Związek Zawodowy Literatów Polskich.

1939 [1940]   Jan Syruć: Wiersze. Warszawa [Lwów: Bibljoteka rękopisów wydawnictwa „Brzask”] [tom konspiracyjny].

1943 Świat, poema naiwne. Warszawa [tom rękopiśmienny].

1945 Ocalenie. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.

1953 Zniewolony umysł. Paryż: Instytut Literacki.

1953 Światło dzienne. Paryż: Instytut Literacki.

1955 Zdobycie władzy. Paryż: Instytut Literacki.

1955 Dolina Issy. Paryż: Instytut Literacki.

1957 Traktat poetycki. Paryż: Instytut Literacki.

1958 Kontynenty. Paryż: Instytut Literacki.

1959 Rodzinna Europa. Paryż: Instytut Literacki.

1962 Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim. Paryż: Instytut Literacki.

1962 Król Popiel i inne wiersze. Paryż: Instytut Literacki.

1965 Gucio zaczarowany. Paryż: Instytut Literacki.

1969 Widzenia nad Zatoką San Francisco. Paryż: Instytut Literacki.

1969 Miasto bez imienia. Paryż: Instytut Literacki.

1969 History of Polish Literature. London–New York: The Macmillan Company.

1972 Prywatne obowiązki. Paryż: Instytut Literacki.

1974 Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada. Paryż: Instytut Literacki.

1977 Emperor of the Earth. Modes of Eccentric Vision. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.

1977 Ziemia Ulro. Paryż: Instytut Literacki.

1979 Księga Psalmów. Paris: Éditions du Dialogue.

1979 Ogród nauk. Paryż: Instytut Literacki.

1980 Księga Hioba. Paris: Éditions du Dialogue.

1981 Ewangelia według Marka. Paris: Éditions du Dialogue.

1982 Hymn o Perle. Paryż: Instytut Literacki.

1982 Księgi pięciu megilot. Paris: Éditions du Dialogue.

1983 Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego -wieku. Paryż: Instytut Literacki.

1984 Nieobjęta ziemia. Paryż: Instytut Literacki.

1985 Zaczynając od moich ulic. Paryż: Instytut Literacki.

1986 Apokalipsa. Paris: Éditions du Dialogue.

1987 Kroniki. Paryż: Instytut Literacki.

1989 Księga Mądrości. Paris: Éditions du Dialogue.

1989 Metafizyczna pauza. Wybór, opracowanie i wstęp Joanna Gromek. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1990 Rok myśliwego. Paryż: Instytut Literacki.

1991 Dalsze okolice. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1992 Szukanie ojczyzny. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1993 Historia literatury polskiej do roku 1939. Przełożyła Maria Tarnowska. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1994 Na brzegu rzeki. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1996 Jakiegoż to gościa mieliśmy. O Annie Świrszczyńskiej. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1996 Legendy nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

1997 Abecadło Miłosza. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

1997 Piesek przydrożny. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1997 Życie na wyspach. Wybór i opracowanie Joanna Gromek. Kraków: Wydawnictwo Znak.

1998 Inne abecadło. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

2000 To. Kraków: Wydawnictwo Znak.

2002 Druga przestrzeń. Kraków: Wydawnictwo Znak.

2002 Orfeusz i Eurydyka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

2004 Spiżarnia literacka. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

2004 O podróżach w czasie. Wybór, opracowanie i wstęp Joanna Gromek. Kraków: Wydawnictwo Znak.

2006 Wiersze ostatnie. [zebrała oraz  przygotowała do druku Agnieszka Kosińska]. Kraków: Wydawnictwo Znak.

2012 Góry Parnasu. Science fiction. Przygotowała do druku i posłowiem opatrzyła A. Kosińska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Więcej o dziełach Czesława Miłosza: Dzieła Czesława Miłosza | Works by Czeslaw Milosz

Najważniejsze daty w życiu Czesława Miłosza

30 czerwca 1911 w Szetejniach, nad rzeką Niewiażą (obecnie Litwa), we dworze babki Józefy z Syruciów Kunatowej przychodzi na świat Czesław Miłosz, starszy syn Aleksandra Miłosza (1883–1959) i Weroniki z Kunatów (1887–1945).

19 września 1917 w Rżewie nad Wołgą rodzi się brat Czesława, Andrzej.

1921–1929 nauka w I Państwowym Gimnazjum Męskim im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie.

1929–1934 studia na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (USB).

1930 debiut poetycki: na łamach akademickiego periodyku „Alma Mater Vilnensis” w zeszycie 9. Czesław Miłosz ogłasza wiersze Kompozycja oraz Podróż.

1933 ukazuje się pierwszy tom poetycki Miłosza, Poemat o czasie zastygłym, opublikowany w Wilnie nakładem Koła Polonistów Słuchaczy Uniwersytetu Stefana Batorego.

1935–1939 praca w Polskim Radiu, najpierw w Wilnie, potem w Warszawie.

1946–1951 pracuje w służbie dyplomatycznej jako attaché (radca) kulturalny przy Konsulacie Generalnym RP w Nowym Jorku, następnie jako II sekretarz Ambasady RP w Waszyngtonie, a potem jako I sekretarz Ambasady RP w Paryżu.

29 marca 1947 w Waszyngtonie (DC, USA) przychodzi na świat pierwszy syn Czesława Miłosza i Janiny Cękalskiej, z domu Dłuskiej (ur. w 1909 roku w Zuzeli na Mazowszu): Antoni Oskar Jan Miłosz.

22 stycznia 1951 w Waszyngtonie (DC, USA) przychodzi na świat drugi syn Czesława Miłosza i Janiny: Jan Piotr Miłosz.

1 lutego 1951 Miłosz nie pojawia się w ambasadzie polskiej w Paryżu. Podejmuje decyzję wystąpienia do władz francuskich o azyl polityczny.

15 maja 1951 na zwołanej przez Jerzego Giedroycia a zorganizowanej przez Kongres Wolności Kultury i jego francuską filię, stowarzyszenie Amis de la Liberté, konferencji prasowej w siedzibie kongresowego pisma „Preuves” w Paryżu, komunikuje swoją decyzję o zerwaniu z władzami Polski Ludowej i pozostaniu na emigracji.

13 stycznia 1956 Czesław Miłosz i Janina z Dłuskich Cękalska biorą ślub w obrządku katolickim w polskim kościele w Paryżu.

1960–1961 Miłosz piastuje jako visiting lecturer na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley (University of California, USA) stanowisko wykładowcy literatury polskiej na Wydziale Języków i Literatur Słowiańskich (Department of Slavic Languages and Literatures).

1961–1978  po otrzymaniu  stałej (tzw. tenure) posady profesorskiej i tytułu profesora literatur słowiańskich wykłada na Uniwersytecie Kalifornijskim

1978  przechodzi (formalnie) na emeryturę (Professor Emeritus University of Berkeley), choć nadal wykłada na Uniwersytecie w Berkeley.

9 października 1980 Akademia Szwedzka w Sztokholmie ogłasza przyznanie Czesławowi Miłoszowi Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

8 grudnia 1980 Czesław Miłosz na specjalnej ceremonii w Sztokholmie wygłasza (po angielsku) mowę noblowską.

10 grudnia 1980 Czesław Miłosz na specjalnej ceremonii w Sztokholmie odbiera dyplom, medal i czek na kwotę 880 tysięcy koron szwedzkich (wówczas równowartość 199 tysięcy dolarów amerykańskich).

1981 w Instytucie Literackim w Paryżu, kierowanym przez Jerzego Giedroycia, wychodzą pierwsze tomy edycji Dzieł zbiorowych Czesława Miłosza.

5–19 czerwca 1981 pierwsza od 1951 roku wizyta Czesława Miłosza w Polsce.

17 kwietnia 1986 po długiej chorobie umiera żona Miłosza, Janina.

1 października 1992 drugą żoną Miłosza zostaje Carol Thigpen (ur. 1944 w Sanford, USA).

1993 Miłosz otrzymuje od gminy Kraków mieszkanie 5a przy ulicy Bogusławskiego 6 w Krakowie, które w 1996 roku wykupuje na własność. Odtąd spędza wraz z żoną Carol letnie miesiące w Krakowie, z czasem dzieli rok na pobyt w Berkeley i Krakowie, a od około 2000 roku osiada w Krakowie na stałe.

16 sierpnia 2002 w szpitalu w San Francisco umiera Carol Thigpen-Milosz.

14 sierpnia 2004, o godzinie 11.10 Czesław Miłosz umiera w swoim mieszkaniu w Krakowie.

27 sierpnia 2004 zostaje pochowany w Krypcie Zasłużonych w kościele oo. Paulinów na Skałce przy ulicy Skałecznej 15 w Krakowie.

Przy pisaniu tego tekstu korzystałam oprócz wskazanych dzieł Czesława Miłosza, z:

Czesław Miłosz. Bibliografia druków zwartych. Opracowała Agnieszka Kosińska przy współpracy Jacka Błacha i Kamila Kasperka. Kraków–Warszawa 2009.

Agnieszka Kosińska: kalendarz życia i dzieła (work in progress).

Uzupełniona wersja tekstu zamieszczonego w: Czesław Miłosz: Antologia. Wstęp, wybór wierszy, opracowanie tomu Agnieszka Kosińska. Tom 50 serii „Poezja polskaˮ Kolekcja Hachette, Warszawa 2012.